Hec est inquisitio facta inter dominum Philippum de Lidekerke ex una parte et dominos de Braken ex altera ·· super iure quod quilibet eorum habere tenetur in villis de Oesterhout et de Alfen, facta quidem apud Braken, anno Domini M° CCC^mo undecimo, die veneris post dominicam qua canitur Reminiscere, in presentia dicti domini Philippi, suorum hominum et mansionariorum ac in absentia magistri de Braken et suorum sociorum, que etiam inquisitio facta fuit per Gerardum de Uden, scultetum Antwerpiensem, penes se habentem dominum Iohannem Volkard, Sebastianum de Hoestraten, Walterum Bie, Arnoldum de Hegghen et magnam partem hominum et mansionariorum domini ·· ducis ac dominorum Templi.

Primo deponentes a se prestitis iuramentis tactisque sacrosanctis triginta antiquiores et sapientiores homines et mansionarii dominorum Templi, quorum nomina huic littere infra appendent, e quibus quindecim fuere de Oesterhout et quindecim de Alfen, loquebantur et deposuerunt primo illi quindecim de Oesterhout uno ore et in unum concordarunt de verbo ad verbum quod quarta pars wariscapie de Oesterhout est dominorum Templi de Braken et quod tres partes ex eadem sunt domini Philippi; et quod quilibet ipsorum dominorum postest exponere ac dare, exposuit et dedit usque ad presens tempus cuilibet requirenti absque contradictione alterius eorundem tantum wariscapie quantum eandem requirens desiderat et velit habere seu desideravit et cupivit.

Item insuper deponunt iidem sub eorum iuramentis quod viderunt usque ad presens tempus quod dominus de Breda, cumque inquisitio fieri debet aut placitari, tenetur habere priorem monicionem et prius preceptum, et post hoc monet et precipit iudex Templi; et licet etiam iudex Templi post monere nollet, eapropter non tenetur omittere iudex domini de Breda quin placitabit ulterius, si velit.

Item cumque inquisicio fieri debet, tunc ponit dominus de Breda tres homines et illi de Templo unum submittunt.

Item quandocumque scabini super aliqua causa moniti, non sunt sapientes ferre sententiam propter quod ipsorum capitalem sententiam requirunt, eandem sentenciam tenentur terminare ad locum in quo moniti fuerant infra Oesterhout.

Item de iure dominorum ibidem contingente, de hoc habet dominus de Breda tres partes et illi de Templo quartam partem, puta de emendis se extendentibus usque ad centum solidos, cum in emendis ultra se extendentibus nichil habet ipsum Templum.

Item si etiam contigerit supra allodium dominorum Templi, ibidem levant ipsi de huiusmodi emendam solummodo, non alter, usque ad centum solidos et ultra nichil.

Item dominus de Breda potest placitare et diem assignare ad suam voluntatem, puta de contingentibus supra communitatem, verum pertinentibus ad inquisitionem et ad altam iusticiam.

Item domini Templi possunt placitare supra eorum allodium quando volunt.

Item etiam potest eorum quilibet placitare quando velit cum suis mansionariis, puta de contingentibus supra communem wariscapiam, de debitis, dampni et de iuribus cothidianis.

Item ex quacumque terra homines venerint, morari cupientes infra dominos Templi et eorum bona, illos possunt recipere ad morandum sub se sine partificatione de hoc facienda domino de Breda, exeptis illis qui veniunt extra terram domini de Breda et qui nati fuerant in terra de Breda et qui corporaliter pertinent ad dominum de Breda.

Item venerint etiam prius morari infra dominum de Breda, ipse potest eos retinere in eadem forma et sub quocumque ipsorum dominorum tales homines per unam noctem quieverint causa morandi, sub illo oportet eos remanere et alter eorum non potest tales deinceps retinere ad morandum sub eodem.

Item si contingeret aliquem malefactorem hominem fugere extra terram domini de Breda et venire supra terram dominorum Templi, illum virum non posset dominus de Breda supra terram dominorum Templi capere, sed eosdem dominos Templi oporteret tradere et deliberare eundem virum domino de Breda, si tamen ipse dominus peteret eundem. Lateret aliquod ius Templi circa hoc, hoc ius oporteret dominum de Breda facere habere dicto Templo et directe sic oportet quod domini Templi eidem domino de Breda faciant in huiusmodi rebus.

Item decime communiter et collatio ecclesie sunt dominorum Templi.

Item iidem testes deponunt etiam quod a suis predecessoribus dici audiverint quod dominus de Breda nec ecclesiam nec molendinum nec domum lapideam edificare potest de iure infra parrochiam de Oesterhout.

Item illi de Templo tenentur tenere unum taurum et unum verrem.

Istut est ius quod illi quindecim seniores deponunt sub eorum iuramentis infra parrochiam de Alfen, qui sunt homines dominorum Templi, quorum huic littere nomina appendent.

Primo deponunt ipsi quod due partes wariscapie de Came eas oportet esse de iure domini de Breda et tercia pars dominorum de Templo, et quod dominus de Breda eam exposuerit et dederit aliquibus. Hoc erat ex illa causa, quia dum wariscapia dari et exponi debebat, tunc exhibuit dominus de Breda dominis Templi terciam partem illius wariscapie et ille qui tunc fuerat magister apud Braken noluit minus habere quam dimidietatem et exposuit ipsam totam wariscapiam eandem.

Item deposuerunt ipsi etiam quod due partes tocius wariscapie de Alfen sunt domini de Breda et tercia pars est dominorum Templi, sed condicionaverunt et ordinaverunt inter se quod quilibet ex ipsis deberet dare et exponere illam wariscapiam pro sua anteriori parte, videlicet fronte et quamvis daret vel exponeret latius quam suam anteriorem partem extenderet, hoc non posset unus alteri eorum inhibere, sed ipse posset tantum exponere quantum contra exellentem partem se extenderet, tamquam pro sua rata aut alibi in communi.

Item deponunt ipsi quod dominus de Breda habet priorem monitionem et prius preceptum et illi de Templo sequentem monitionem et sequens preceptum, et quicquid provenit cum sentencia usque ad centum solidos et non ultra, de hoc habent illi de Templo terciam partem; et quicquid contingit supra communitatem et supra stratam quicquid etiam fuerit, hoc tenentur communiter iudicare.

Item in inquisitionibus faciendis ponit dominus de Breda duos homines et domini Templi unum ponunt.

Item qualiscumque et quecumque sententia affertur ad caput, illa tenetur terminari ad locum ubi monitio facta fuerat super eadem.

Item de peregrinis seu alienigenis hominibus vollentibus morari infra dominos, et de malefactoribus fugientibus de uno domino ad alium, de huiusmodi concordant isti testes de verbo ad verbum illis de Oesterhout.

Item isti iidem homines de Alfen deponunt, puta de hoc de quo dominus Philippus sibi conqueritur, quod domini Templi wariscapiam dederunt et exposuerunt ultra stratam, que contra eorum antiquum caput se non extendebat, et quod hoc iniuste fecisse debuissent, ut dicit dominus Philippus, quod tamen isti homines ignorant, ut dicunt attamen dominus

Philippus multum plus ultra temptavit et deliquit contra dominos Templi.

Post hec sequuntur nomina hominum domini Philippi de Oesterhout et de Alfen, quorom triginta fuerunt hic infra sequentia, et hii omnes concordant de verbo ad verbum unanimiter hominibus dominorum Templi de omnibus istis rebus, exeptis articulis hic infra sequentibus:

Primo dicunt et deponunt sub eorum iuramentis homines domini Philippi de Oesterhout quod ille tres partes wariscapiarum sunt domini Philippi et terciaa pars Templi, et quilibet ipsorum potest eas dare et exponere contra suam partem anteriorem, videlicet suum frontem, in quantum ipsum tangit, cum iusta mensura et etiam non plus, scilicet dominus Philippus pro quantitate suarum trium parcium et Templum pro quantitate sue quarte partis.

Item videtur etiam eis sub eorum iuramentis quod domini Templi habent sub se moram facientes plures homines quam dominus Philippus sub se. Hoc eis videtur iniustum, sed homines dominorum Templi dicunt quod hoc bene iustum est et quod domini Templi bene possunt recipere omnes illos qui sub eis morari volunt secundum formam predictam. Et addunt dicentes quod domini Templi plures homines habent sub se quam dominus Philippus, et hac de causa quia domini Templi sunt eis misericordiores et magis pacifici quam dominus Philippus.

Hec est depositio hominum domini Philippi de Alfen.

Primo dicunt et concordant unanimiter hominibus dominorum Templi, puta de wariscapia de Came, exepto quod dicunt quod illi de Templo bene tot bonuaria exposuisse potuerunt sicut dominus Philippus, licet non sit ita bona wariscapia; attamen ipsi deponunt secundum prout credunt.

Item etiam dixerunt ipsi quod due partes wariscapie de Alfen sunt domini Philippi et tercia pars dominorum Templi, et quod quilibet eorum dare et exponere potest pro suo antiquo capite ipsum contingente, unus primo, alter postea, et de omnibus aliis articulis unanimiter concordant hominibus dominorum Templi.

Et quia nos Iohannes Volkard, Sebastianus de Hoestraten, Walterus de Bie, Arnoldus van der Hegghen et Ancelmus de Rauels cum dicto sculteto huic inquisitioni interfuimus sub die predicta, nostra sigilla appendimus huic veritati una cum sigillo dicti sculteti in testimonium premissorum.

Hec sunt nomina hominum ad hoc receptorum, videlicet triginta ex una parte et triginta ex altera parte:

Primo hominum dominorum Templi, in Oesterhout: Lambertus Flamiger, Godefridus de Porta, Ludovicus dictus van der Aelst, Ludovicus eius filius, Wilhelmus Henrici, Godefridus Martini, Iohannes dictus Oemken, Iohannes filius Nycholai dicti van der Hesen, Iacobus filius Aelberti, Henricus dictus Wibus, Henricus de Loen, Petrus dictus Heinsensone, Henricus dictus Amman, Iohannes dictus uten Ackere, Gerardus de Lovanio; in Alfen: Diedekinus de Came, Iohannes de Nova Domo, Henricus de Gorpe, Ghibekinus dictus Poelken, Boikinus, Henricus dictus Schevel, Henricus dictus Zelandre, Thomas eius frater, Iohannes de Boshoven, Henricus dictus van den Bomen, Henricus eius filius, Henricus Kivit, Iohannes de Merde, Hermannus dictus van den Zande, Godekinus dictus van den Polle.

Nomina hominum domini Philippi, in Oesterhout: Walterus dictus Remboud, Henricus Pape, Henricus Bernage, Iohannes filius Elisabet, Henricus eius frater, Wilhelmus Robbe, Iohannes filius Lucie, Petrus filius Thome, Iohannes filius Thome, Petrus Keboem, Wilhelmus de Hoebraken, Bartholomeus dictus van den Sterte, Iohannes filius Aelidis, Rolinus dictus van den Houte, Walterus dictus van den Aweghe, Iohannes Baudewini, Gerardus Pincan, Iohannes Fiin, Wilhelmus Bone, Iohannes Bone; in Alfen: Gerardus dictus Massensone, Walterus de Qualeburgh, Ghiselbertus eius filius, Symon de Oesterwiic, Iohannes filius Robini, Iohannes de Boshoven, Lambertus de Oesterwiic, Wiinricus dictus van der Vort, Wiinricus Longus de Came, Henricus dictus Haseweur.

​Vertaald door Geertrui Van Synghel

Dit is het onderzoek, gedaan tussen Filips van Liedekerke enerzijds en de heren van Ter Brake anderzijds over het recht dat elk van hen heeft te Oosterhout en Alphen, namelijk gedaan te Ter Brake in het jaar 1311, de vrijdag na de zondag dat Reminiscere wordt gezongen, in aanwezigheid van Filips van Liedekerke, zijn mannen en hoevenaars en in afwezigheid van de magister van Ter Brake en zijn gezellen. Dit onderzoek is gedaan door Gerard van Uden, schout van Antwerpen, in aanwezigheid van heer Jan Volkard, Sebastiaan van Hoogstraten, Wouter de Bie, Arnoud van Hegghen en een groot deel van de mannen en hoevenaars van de hertog en de tempeliers.

Eerst hebben dertig oudere en wijzere mannen en hoevenaars van de tempeliers de eed afgelegd en gezworen. Hun namen staan in deze oorkonde en er waren er vijftien uit Oosterhout en vijftien uit Alphen. En zij hebben gesproken en eerst zijn de vijftien man van Oosterhout met een mond en unaniem van woord tot woord overeengekomen dat een kwart van de gemene gronden van Oosterhout van de tempeliers van Ter Brake is en dat de overige drie kwart van Filips zijn; elk van deze heren kan uitgeven en geven, en heeft tot op heden uitgegeven en gegeven aan wie het ook maar vraagt, zonder tegenspraak van de ander, zoveel gemene grond als de vrager wenst en zou willen hebben of heeft gewenst en verlangd.

Ook hebben zij onder ede verklaard dat zij tot op de dag van vandaag hebben gezien dat de heer van Breda, wanneer onderzoek moet plaatsvinden of gedaagd, dat hij de eerste maning en eerst het bevel moet hebben, en daarna maant en beveelt de rechter van de Tempel; en ook in het geval dat de rechter van de Tempel niet zou willen manen, dan moet de rechter van de heer van Breda het niet laten later te dagen, indien hij zou willen.

En wanneer er onderzoek moet gebeuren, dan plaatst de heer van Breda drie mannen en de tempeliers sturen er een.

Telkens wanneer de schepenen over een of andere zaak zijn gemaand en niet wijs genoeg om vonnis te wijzen en daarom een hoofdvonnis vragen, moeten ze dit vonnis vaststellen op de plaats waar ze gemaand waren binnen Oosterhout.

Wat het recht van de tempeliers aangaat in Oosterhout, hiervan heeft de heer van Breda drie derden en de tempeliers het vierde deel, namelijk uit de boeten die tot honderd schelling gaan; van de boeten die daarboven gaan, hebben de tempeliers niets.

Indien het echter vrij eigen goed van de tempeliers betreft, dan heffen zij daar enkel een boete, de ander niet, tot een bedrag van honderd schelling en niets meer.

De heer van Breda kan dagen en een dag toewijzen naar zijn goeddunken, namelijk over de zaken die over de gemeenschap gaan, een onderzoek betreffen naar de echte waarheid en voor de hoge rechtspraak.

De tempeliers kunnen dagen over hun vrij eigen goederen wanneer ze willen.

Ook kan ieder van hen dagen met zijn hoevenaars wanneer hij wil, namelijk over de zaken die de gemene gronden betreffen, schulden, schade en dagelijkse rechten.

De mannen die uit om het even welk land komen en willen verblijven bij de tempeliers en hun goederen, kunnen de tempeliers opnemen om er te blijven zonder hiervoor een deel te geven aan de heer van Breda, behalve voor personen die van buiten het land van Breda komen en die geboren waren in het land van Breda en persoonlijk toebehoren aan de heer van Breda.

Indien zij echter zouden komen en eerst verblijven binnen (het land van) de heer van Breda, dan kan de heer van Breda hen op dezelfde manier houden en onder om het even welke heer zouden deze mannen kunnen vragen om een nacht te blijven, dan moeten deze onder hem blijven en de ander kan deze niet tegenhouden om onder hem te blijven.

Indien een misdadiger vlucht buiten het land van de heer van Breda en op grond van de tempeliers komt, dan kan de heer van Breda deze man niet gevangen nemen op de grond van de tempeliers, maar moeten de tempeliers hem overdragen aan de heer van Breda, indien de heer van Breda dat vraagt. (Indien) enig recht hierover onduidelijk is voor de tempeliers, dan moet de heer van Breda dit recht doen hebben aan de tempeliers en het moet direct zo dat de tempeliers in dergelijke zaken aan de heer van Breda doen.b

De tienden gezamenlijk en het begevingsrecht van de kerk zijn van de tempeliers.

Ook bepalen deze getuigen dat zij zouden gehoord hebben van hun voorgangers dat de heer van Breda rechtens geen kerk, molen of stenen huis kan bouwen binnen de parochie van Oosterhout.

De tempeliers moeten er een stier en een bok houden.

Dit is het recht dat de vijftien oudere mannen, die mannen van de tempeliers zijn, onder ede bepaald hebben binnen de parochie van Alphen. Hun namen staan in deze oorkonde.

Ten eerste bepalen zij dat twee delen van de gemene gronden van Chaam rechtens aan de heer van Breda toebehoren en het derde deel aan de tempeliers, en dat de heer van Breda dit zou uitgegeven en gegeven hebben aan anderen. De oorzaak hiervan ligt in het feit dat, op het moment dat de gemene gronden moesten gegeven en uitgegeven worden, de heer van Breda het derde deel ervan ter uitgifte heeft aangeboden aan de tempeliers, maar dat de toenmalige meester van Ter Brake minstens de helft wilde; en hij heeft toen het totaal van de gemene gronden uitgegeven.

Ook hebben deze mannen bepaald dat twee delen van de gemene gronden van Alphen van de heer van Breda zijn en het derde deel van de tempeliers, maar zij hebben onder elkaar afgesproken en bepaald dat elk van hen de gemene gronden zou moeten geven en uitgeven voor zijn vroegere deel, namelijk openlijk en ook als hij meer zou geven en uitgeven dan zijn vroegere deel zich zou uitstrekken, dan zou de ene partij de andere hierbij niet kunnen hinderen, maar hij zou zelf zoveel kunnen uitgeven als zich zou uitstrekken tegen het buitensporige deel, zowel voor zijn eigen aandeel als elders in het gemeenschappelijke.

Ook verklaren zij dat de heer van Breda de eerste maning en het eerste bevel heeft, en de volgende maning en bevel hebben de tempeliers; al wat voortkomt uit een vonnis tot honderd schelling en niet meer, daar zullen de tempeliers een derde deel van hebben; en al wat gebeurt bij de gemeenschap en wat er ook op de straat zou zijn, daarover moeten ze gezamenlijk oordelen.

Ook plaatst de heer van Breda twee mannen en de tempeliers een, om onderzoekingen te doen.

Ieder mogelijk vonnis dat ten hoofde wordt gebracht, moet beslecht worden op de plaats waar de maning daarover was.

Ook over de vreemdelingen die binnen de heren willen verblijven en over de misdadigers die van de ene heer naar de andere vluchten, zijn deze getuigen woord voor woord overeengekomen met die van Oosterhout.

Deze mannen van Alphen bepalen ook over datgene waarover Filips zich heeft beklaagd, dat de tempeliers gemene gronden hebben gegeven en uitgegeven buiten de straat, die zich niet uitstrekt tegen hun oud hoofd, en dat zij dit ten onrechte zouden hebben gedaan, zoals Filips zegt. Dit ontkennen de tempeliers en ze zeggen dat Filips veel meer heeft geprobeerd en misdaan tegen de tempeliers.

Hierna volgen de namen van de mannen van heer Filips, van Oosterhout en Alphen, waarvan de volgende dertig bij dit alles aanwezig waren. En zij hebben unaniem, woord voor woord, met de mannen van de tempeliers over al die zaken overeenstemming bereikt, met uitzondering van de hierna volgende artikelen:

Ten eerste zeggen en bepalen de mannen van Oosterhout van Filips onder ede dat drie delen van de gemene gronden van heer Filips zijn en het vierde deel van de tempeliers en dat elk van hen die kan geven en uitgeven tegen zijn oudere deel, namelijk zijn voorzijde, voor zover dit reikt, met de juiste maat en ook niet meer, namelijk Filips voor de hoeveelheid van zijn drie delen en de tempeliers voor de hoeveelheid van hun vierde deel.

Ook blijkt hen onder ede dat de tempeliers meer mannen onder zich hebben die moer maken dan Filips. Dit lijkt hen onjuist, maar de tempeliers zeggen dat dit echt geldig is en dat ze allen die bij hen willen blijven goed kunnen ontvangen volgens de voorgeschreven wijze. En ze voegen er aan toe dat de tempeliers meer mannen onder zich hebben dan Filips en wel daarom, omdat de tempeliers barmhartiger zijn voor hen en vreedzamer dan Filips.

Dit is de beschikking van de mannen van heer Filips, van Alphen.

Eerst zeggen en komen zij unaniem overeen met de mannen van de tempeliers, namelijk over de gemene gronden van Chaam, behalve dat ze zeggen dat de tempeliers zoveel bunder hebben kunnen uitgeven als heer Filips, hoewel deze goederen geen gemene gronden zijn; toch bepalen zij volgens hetgeen ze van mening zijn.

Ook hebben ze gezegd dat de twee delen van de gemene gronden van Alphen van heer Filips zijn en een derde deel van de tempeliers, en dat elk van hen kan geven en uitgeven wat hem aangaat voor zijn oud hoofd, eerst de ene, later de andere, en over alle andere artikelen hebben ze unaniem overeenstemming bereikt met de mannen van de tempeliers.

Jan Volkard, Sebastiaan van Hoogstraten, Wouter de Bie, Arnoud van Hegghen en Anselm van Ravels waren samen met de schout bij dit onderzoek aanwezig op de genoemde dag en zij hebben hun zegels aan deze waarheid gehangen, samen met de schout.

Dit zijn de namen van de mannen die hiertoe zijn ontvangen, namelijk dertig van de ene partij en dertig van de andere:

Eerst de mannen van de tempeliers, in Oosterhout: Lambert Flamiger, Godfried de Porta, Lodewijk van der Aelst, Lodewijk, zijn zoon, Willem zoon van Hendrik, Godfried zoon van Martinus, Jan Oem, Jan, zoon van Nicolaas van der Hesen, Jacob, zoon van Albert, Hendrik Wibus, Hendrik van Loen, Peter Heinsensone, Hendrik Amman, Jan uten Ackere, Gerard van Leuven; in Alphen: Dirk van Chaam, Jan van Nieuwenhuizen, Hendrik van Gorp, Gijsbert Poelken, Boudewijn, Hendrik Schevel, Hendrik Zeelander, Thomas, zijn broer, Jan van Boshoven, Hendrik van den Bomen, Hendrik, zijn zoon, Hendrik Kivit, Jan van Mierde, Herman van den Zande, Godeken van den Polle.

De namen van de mannen van heer Filips, in Oosterhout: Wouter Reimboud, Hendrik Pape, Hendrik Bernage, Jan zoon van Elizabeth, Hendrik, zijn broer, Willem Robbe, Jan, zoon van Lucie, Pieter, zoon van Thomas, Jan, zoon van Thomas, Pieter Keboem, Willem van Hoebraken, Bartholomeus van den Sterte, Jan, zoon van Aleid, Rulin van den Houte, Wouter van den Aweghe, Jan zoon van Boudewijn, Gerard Pincan, Jan Fiin, Willem Bone, Jan Bone; in Alphen: Gerard Massensone, Wouter van Kwaalburg, Gijsbert, zijn zoon, Simon van Oisterwijk, Jan, zoon van Robert, Jan van Boshoven, Lambert van Oisterwijk, Winrik van der Vort, Winrik Longus van Chaam, Hendrik Haseweur.