< terug naar de lijst met oorkonden

Graaf Jan I van Holland beklaagt zich bij de stad 's Hertogenbosch dat zij de moordenaars van zijn vader beschermen (1297)

Samenvatting
De Hollandse graaf Jan I schrijft aan de stad ’s-Hertogenbosch dat hij het erg vindt dat de stad de moordenaars van zijn vader, Floris V, onderdak geeft en beschermt. Als ze de moordenaars niet onmiddellijk uit de stad jagen, zullen 'lijf en goederen' van de schout, schepenen en burgers van ’s-Hertogenbosch niet meer veilig zijn.

Achtergrondinformatie
Graaf Floris V van Holland en Zeeland werd op 27 juni 1296 vermoord door Gijsbrecht van Amstel, Gerard van Velzen, Herman van Woerden en Willem van Zaanden, een stel opstandige edellieden uit zijn graafschap. Zij namen hem tijdens een valkenjacht gevangen en sloten hem op in zijn eigen kasteel het Muiderslot. Het idee was hem van daaruit naar Engeland te brengen om hem over te dragen aan de Engelse koning, Floris' vijand.
De boeren in Naarden hoorden van de gevangenneming van hun geliefde graaf, en beraamden een plan om hem te bevrijden. Die kans kregen ze toen de ontvoerders op 27 juni 1296 samen met Floris uit het Muiderslot probeerden te vluchten. Bij Muiderberg lagen de boeren in een hinderlaag. In de paniek die daar ontstond takelden de ontvoerders - Gerard van Velzen voorop - Floris met hun zwaarden ernstig toe. De ontvoerders sloegen daarna op de vlucht.
Floris was zo zwaar gewond dat hij niet veel later overleed. Er werden 22 steekwonden over zijn hele lichaam geteld.
Over deze dramatische gebeurtenis is veel informatie te vinden (zie o.a. de links hieronder), maar over het lot van de moordenaars weten we veel minder. Gerard van Velzen en Willem van Zaanden verstopten zich in kasteel Kronenberg bij Loenen aan de Vecht. Na een korte belegering werden zij gevangengenomen en na zware martelingen in Leiden gedood.
De andere ontvoerders hadden meer geluk. Zij wisten zich buiten het graafschap Holland in veiligheid te brengen, maar overleden in ballingschap. Deze oorkonde laat zien dat zij een jaar na de dood van Floris asiel hadden gevonden in Den Bosch. De stad (hiernaast afgebeeld in een versierde letter van een vijftiende-eeuws archiefstuk) zwichtte niet voor de zware bedreigingen van graaf Jan I van Holland.

P.S. een aardig detail is dat Floris V in 1277 door de Brabantse hertog Jan I in Den Bosch tot ridder geslagen werd. Toen waren de verhoudingen tussen Den Bosch en de Hollandse graaf dus nog uitstekend!

Tips voor een script
Schrijf een spannend script over de brute moord op Floris V en hoe het met zijn ontvoerders afliep.
Waren ze trots op hun daad?
Hoeveel gevaar liepen ze daarna? Moesten ze in alle haast vluchten?
Ze hadden hun bezittingen in Holland achter moeten laten. Waar leefden ze van in Den Bosch? Hadden ze vrienden die hen onderdak gaven?
Waren ze bang dat de stad Den Bosch hen zou uitleveren? Wat deden ze om dat te voorkomen?


Over de oorkonde
De oorkonde is een niet gezegeld origineel, dat bewaard wordt in Londen. Het is beschadigd, omdat latere onderzoekers het perkament bewerkten met galnotentinctuur (de donkere vlek over de bovenste regels). Dat is een oplossing die men vroeger gebruikte om te proberen verdwenen letters op oude documenten beter te kunnen lezen. Het resultaat was meestal vreselijk: de tekst was niet meer te lezen en de oorkonden waren onherroepelijk beschadigd.
Ook al eerder is deze oorkonde beschadigd, met als doel hem expres ongeldig te maken. Dit deed men door het aanbrengen van diagonale sneden in het perkament. Deze manier van ongeldig maken noemen we cancelleren.
De oorkonde heeft geen jaartal, dus moet het stuk op basis van andere gegevens gedateerd worden. Floris V is vermoord op 27 juni 1296. Aangezien de oorkonde geschreven is in Veere, waar de Hollandse graaf Jan I op 18 oktober 1297 was, kan dit jaartal aan de oorkonde toegekend worden.

De tekst is in het Middelnederlands geschreven.

De oorkonde is uitgegeven in H.P.H. Camps, Oorkondenboek van Noord-Brabant tot 1312, p. 677-678, nr. 563. Klik hier voor een digitale versie van de tekst.

Links
Over de moord op Floris V kun je heel veel informatie op internet vinden. Hieronder staat maar een kleine selectie.

< terug naar de lijst met oorkonden